Υπόσκαφα κτίρια

Υπόσκαφο είναι το κτίριο ή το τμήμα κτιρίου που κατασκευάζεται υπό τη στάθμη του φυσικού εδάφους και παρουσιάζει μόνο μια ορατή όψη. Η κατασκευή του γίνεται κάτω από τη στάθμη του φυσικού εδάφους, με επέμβαση σε αυτό και πλήρη επαναφορά στην αρχική του μορφή.

Ιστορικά, η χρήση υπόσκαφων χώρων ως κατοικία ανάγεται στην αρχή της ανθρώπινου πολιτισμού, ως φυσική συνέπεια της ανάγκης προστασίας από τα στοιχεία της φύσης. Αξιοπρόσεκτα δείγματα υπόσκαφων κατοικιών έχουν δημιουργηθεί σε διαφορετικούς γεωγραφικούς χώρους, πολιτισμούς και χρόνους όπως στην Σαντορίνη, στα Μετέωρα, στην Γρανάδα της Ισπανίας, στην Καππαδοκία της Τουρκίας, στην Ματέρα της Ιταλίας, στην Τυνησία και σε άλλα μέρη.

Κύρια ιδιανική συνθήκη για την επιλογή να δημιουργηθεί μία υπόσκαφη κατοικία έναντι μιας συμβατικής, είναι η έντονη κλίση του εδάφους. Στην ελλάδα, σε πολλές περιοχές συναντάμε βραχώδεις εξάρσεις, ιδανικές για υπόσκαφες κατοικίες. Κυκλάδες, Κρήτη, επτάνησα, Μάνη κ.α.

Τα πλεονεκτήματα - οφέλη, είναι αρκετά. Έχουμε την ελάχιστη επέμβαση στο φυσικό τοπίο. Οι “αρχιτεκτονικοί εγωισμοί” εξ ορισμού απορρίπτονται στα υπόσκαφα κτίρια, τα οποία είναι τέλεια εναρμονισμένα με το περιβάλλον τους και η διάταξη τους προσανατολίζεται βάση της θέας(μία πλαγιά κοιτάει συνήθως στην θέα).

Σημαντικό πλεονέκτημα αποτελεί επίσης η σταθερή θερμοκρασία της κατοικίας, όλους τους μήνες του χρόνου. Το έδαφος διαθέτει σχετικά σταθερές θερμοκρασίες , 12-13 ο C στην ηπειρωτική Ελλάδα και 16-18 στα νησιά μας στα νότια, επομένως η θερμοκρασία του αέρα εντός της κατοικίας είναι σχεδόν σταθερή, στους 18-20οC, χειμώνα - καλοκαίρι.

Έχοντας ουσιαστικά μόνο μία όψη, δημιουργούμε σχεδόν πάντα φωταγωγούς - αίθρια αντιδιαμετρικά της όψης. Αυτό μας προσδίδει διαμπερότητα, βασική αρχή της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής και έτσι επιτυγχάνεται διαρκή ανακύκλωση του αέρα και απαλλαγή του από υγρασία, με αποτέλεσμα τα απαιτούμενα μηχανολογικά μέσα και η αντίστοιχη κατανάλωση ενέργειας να είναι η ελάχιστη.

Έχουμε αυξημένη προστασία από θόρυβο, σκόνη, ακτινοβολία, ακραία καιρικά φαινόμενα. Επίσης παρέχεται αυξημένη πυροπροστασία. Το κτίριο έχει ελάχιστη έκθεση και με την κατάλληλη επιλογή υλικών και μονώσεων απαιτείται μηδενική συντήρηση.

Υπάρχουν όμως μειονεκτήματα? Εξαρτάται από ποια σκοπιά το βλέπεις. Αν ο δημιουργός ή ο ιδιοκτήτης επιθυμεί για κάποιο λόγο το κτίριό του να ξεχωρίζει από μακριά, αυτό δεν θα συμβεί σε ένα υπόσκαφο κτίριο. Επίσης, συχνά γίνεται η ερώτηση - κατάφαση όταν μιλάμε για υπόσκαφα κτίρια με πελάτες: “θα έχω πάντα προβλήματα υγρασίας”. Ναι θα έχεις, αν επιλέξεις την φθηνότερη κατασκευή έναντι της σωστής. Αν κατασκευαστεί το υπόσκαφο κτίριο από με τα σωστά υλικά από εξειδικευμένο τεχνικό συνεργείο για κάθε εργασία και με την επίβλεψη του μηχανικού, δεν θα έχει κανένα πρόβλημα. Μειονέκτημα θα εντόπιζα εγώ στην νομοθεσία, καθώς και εδώ το πλαισιο δεν είναι ξεκάθαρο και συχνά έχουμε διαφωνία μεταξύ μελετητών και πολεοδομίας, που οδηγεί σε διαφωνίες, χρονοτριβές και μετακυλίσεις ευθυνών. Αλλά αργά ή γρήγορα η άκρη βρίσκεται.

Αξίζει να αναφέρουμε ότι όταν σχεδιάζουμε μία υπόσκαφη κατοικία, βάση της νομοθεσία που ορίζεται από τον ΝΟΚ (Νέο Οικοδομικό Κανονισμό), διπλασιάζεται η επιτρεπόμενη δόμηση μας. Σε πολλές περιπτώσεις επιλέγουμε μην ακολουθήσουμε την νομοθεσία περί υπόσκαφων κατά γράμμα, ώστε να διπλασιάσουμε την δόμηση μας, αλλά να δημιουργήσουμε κτίρια “τύπου υπόσκαφου”, ώστε να εκμεταλλευτούμε όλα τα οφέλη της υπόσκαφης κατοικίας, χωρίς τον περιορισμό μίας μόνο ανοικτής όψης ή τοποθετώντας όλο το κτίριο κάτω από την στάθμη του φυσικού εδάφους.